de Geschiedenis van Wieringen

de Middeleeuwen



8. Een Vikingnederzetting op Wieringen?

Zoals op een van de vorige pagina's werd verteld had Frisia, het huidige Noord en West Nederland, gedurende de hele 9e eeuw te lijden onder de voortdurende invallen van Deense Vikingen. In een poging om de rust aan de grenzen van het rijk te laten terugkeren gaf de Frankische koning grote delen van Frisia, waaronder Dorestad en de gehele kuststreek, in leen aan Deense hoofdmannen. De gedachte hierachter was dat wanneer de Denen zouden worden opgenomen in de bestaande structuren zij als vanzelf zouden ophouden met hun aanvallen. De belangrijkste Deense hoofdman was Rorik, en het zijn waarschijnlijk vazallen van hem geweest die zich op Wieringen vestigden. Hun hoofdopdracht is waarschijnlijk het bewaken van de handelsroute langs het Vlie geweest, maar de twee zilverschatten wijzen erop dat er meer gaande was dan alleen dat. Handel bijvoorbeeld, en misschien dachten de Denen er zelfs over om een kolonie te stichten, net als hun landgenoten in Engeland.

Er moet ter plaatse van het huidige Westerklief een belangrijke nederzetting zijn geweest. Hoogst waarschijnlijk was het dat al voordat de Vikingen kwamen, want het ligt voor de hand dat zij de plaats innamen van de gevluchte elite en hun intrek namen in de verlaten hofstedes. Een eerste aanwijzing hiervoor wordt gevonden in veldnamenonderzoek dat is uitgevoerd aan de hand van Jo Daan's "Wieringer Land in Leven en de Taal" dat een complete lijst met de oude perceelnamen bevat. Op de hoogte van Westerklief blijkt een aantal percelen bekend te staan onder de oude naam "De Hal". Dit is de oude Deens / Friese naam voor hofstede, zoals wij op een vorige bladzijde hebben gezien, het centrum van de Karolingische nederzetting. Het oude verkavelingspatroon van voor de ruilverkaveling is in overeenstemming hiermee, al is dit doordat percelen gesplitst werden niet zo duidelijk meer te zien op latere kaarten. Zie de kaart (let op: grote plaatjes = lange download tijd).
Het verkavelingspatroon van een vroegmiddeleeuwse hofstede was als volgt:
Een stuk land werd ontgonnen. Vervolgens werd het in twee even grote stukken gedeeld. Op het ene stuk bouwde de heer zijn huis, de hal, die tegelijkertijd dienst deed als een soort gemeenschapsruimte. Het omringende bouwland werd voor de heer bewerkt door de lijfeigenen en de horigen. De tweede helft werd in smalle stroken opgedeeld onder de horigen. Die konden hier voor zich zelf boeren, maar moesten een deel van hun tijd voor de heer werken, en een tiende van de opbrengst van hun eigen oogst afstaan. Het land om de hal dat niet ontgonnen was, gold evengoed als een deel van de nederzetting. Hier kon hout gekapt worden, gejaagd worden etc.

Twee voorbeelden van reconstructies van viking nederzettingen. De bouwvorm verschilde per regio, naar gelang het beschikbare bouwmateriaal en de afkomst van de Vikingen. De eerste foto toont een reconstructie van een "hal" zoals deze in Zuid-Zweden werden gebouwd, de tweede een schaalmodel van de nederzetting in L'Anse aux Meadows, Newfoundland Canada. De grondvorm van het grote huis is hetzelfde. De hal op Westerklief zal er ook zo hebben uitgezien. Of de dakbedekking planken of plaggen is geweest valt niet meer na te gaan.



Wie wil weten hoe het leven op zo'n hofstede zich voltrok kan het beste het Oud-Engelse epos Beowulf lezen. Dit is ergens in de 9e eeuw geschreven en speelt in het door de Denen bezette Engeland. Ondanks dat het in Engeland speelt, is het goed vergelijkbaar met het Frisia van de 9e eeuw. Download Beowulf (62 kB gezipt).



De hoogte van Westerklief tegenwoordig

Het lijkt nu de hoogste tijd voor grondig archeologisch onderzoek waarbij duidelijk zal moeten worden hoe belangrijk Wieringen in de 9e en 10e eeuw was. De resten van een vroegere kerk onder de huidige kerk te Oosterland en de beide Vikingschatten kunnen een eerste aanwijzing zijn. Wie weet wat er nog allemaal onder de grond te wachten ligt. Zoals te verwachten viel heeft de golf van publiciteit er voor gezorgd dat vele schatgravers naar Wieringen trekken. De gemeente laat weten dat er streng gecontroleerd wordt op illegaal schatgraven, en dat overtreders hoge boetes kunnen verwachten!.

Nadere informatie over de vikingschat: Jan Besteman - Vikingen in Noord-Holland? (Provincie Noord-Holland 1997)

Vikingen on Wieringen III: even more findings      The lost city Grebbe

Back to the top of this page

start / Dutch | history | legends | old photos | villages | anthem | links | search